De Slavenhistorie van The Gambia in Janjanbureh / Georgetown

Een confronterende reis door het koloniale verleden

Toen ik de chimpansees wilde zien tijdens mijn twee weken in The Gambia, moest ik het binnenland in. Ik stapte op de lokale bus. Bestemming: Georgetown, ook wel Janjanbureh genoemd. Vanuit de slavenhistorie is dit een indrukwekkende plaats. Hij ligt aan de Gambia rivier. De slaven werden hier op boten gezet richting Kunta Kinteh eiland, het voormalige James Island, werd me verteld.

Ook dat eiland moet je natuurlijk bezoeken als je in The Gambia bent.

De geschiedenis van Georgetown / Janjanbureh

Georgetown, of ook MacCarthy Island, is een voormalige Britse nederzetting, gesticht in 1823. In 1995 kreeg de plaats zijn oude naam Janjanbureh terug. Toch blijven de Gambianen de naam Georgetown gebruiken.

Een controversiële geschiedenis

En dan wordt het interessant. En verwarrend.

Als ik online zoek naar het slavenverleden van deze plaats, lees ik dat Georgetown juist bevrijdde slaven huisvestte. Maar toen ik daar was, werd er een heel ander verhaal verteld. Is dat uitbuiting van toerisme? Of vertellen de Gambianen het verhaal van verloren historie? Van Janjanbureh, niet Georgetown?

Er wordt onderzoek naar gedaan. Ik kom een oude discussie tegen op een Gambiaans forum. De waarheid ligt waarschijnlijk genuanceerder: Georgetown werd inderdaad gesticht als nederzetting voor bevrijdde slaven in 1823 (na het Britse slavernijverbod van 1807), maar de regio speelde daarvóór wel degelijk een rol in de slavenhandel. Door de strategische ligging aan de Gambia rivier was het een belangrijk doorgangsgebied.

Rondleiding door Janjanbureh: De donkere plekken

Als je uit de bus stapt en rondloopt, duurt het niet lang. Al snel komt er een jongen of man naar je toe. Hij wil je rondleiden langs de meest wrede plekken. Hij begint te vertellen over de historie. Over de strategische plek langs de Gambia rivier. Een goed uitgangspunt voor de Britten. Voor de slavernij. Zodoende werd de naam Janjanbureh vervangen door Georgetown.

Het houten slavenhuis van de Jones familie

Eerst brengt hij ons naar een oud houten huis. Het enige originele houten huis dat nog overeind staat. Bewoond door bevrijdde slaven. De Jones familie woonde hier. Zij maakten deel uit van de eerste 200 bevrijdde slaven in 1832. Het huis staat er nog. Versleten. Verweerd. Vol geschiedenis.

De opslagplaats met ketens

Daarna neemt hij ons mee naar een oude opslagplaats. Aan de muren hangen ketens. Hoog aan de muur. Zo hoog dat ik me moeilijk een voorstelling kan maken hoe deze gebruikt zijn. De jongen die ons rondleidt geeft aan dat slaven misschien opgehangen werden. Ik huiver bij de gedachte.

Freedom Tree Monument and Triangle Park

Dan brengt hij ons naar de vrijheidsboom. Klinkt mooi, toch? Maar dat is het niet, volgens de jongen.

Deze boom stond achter prikkeldraad. Als je vanaf de rivier rennend bij deze boom kwam en hem aan kon raken, had je je vrijheid terug. Ware het niet dat het Britse leger hier stond. Het was vrijwel onmogelijk om hier te komen.

Achter het prikkeldraad lagen ook nog honden, werd me verzekerd.

Dit soort vreselijke gebeurtenissen zullen zeker in The Gambia hebben plaatsgevonden. Ook langs deze rivier. Maar zoals het lijkt is deze boom meer ter herinnering aan wat wás. En juist gericht op de toekomst, hoe het nu ís.

Als deze plaats pas in 1823 werd gesticht, was de slavernij al afgeschaft. Dan zouden hier dus alleen bevrijdde slaven zijn gebracht om hun leven weer op te bouwen. De verhalen die lokale gidsen vertellen mengen historische feiten met emotionele verhalen, niet altijd even accuraat, maar wel krachtig.

Het Britse administratiegebouw

Hierna lopen we naar het gebouw waar de Britse leiding zat. Een groot wit kantoorgebouw met meerdere gebouwen eromheen. Voor het gebouw staat een oud kanon uit de koloniale tijd. Het hele terrein is slecht onderhouden. Alleen het hoofdgebouw op de foto ziet er nog redelijk uit. De rest vervalt. Langzaam maar zeker wordt het opgeslokt door de tijd en het klimaat.

Het opslaghuis aan de rivier: De gevangenis

Vanuit het administratiegebouw lopen we verder naar de rivier. Bij de rivier staat een opslaghuis. Een groot magazijn dat ook als gevangenis diende. Op de muur van dit grote magazijn zien we muurschilderingen. Ze herinneren ons aan het slavenverleden. Van The Gambia. Van dit deel van Afrika.

De kelder met ketens

In het deel onder de opslag is een kelder. Een kelder waarin men ketens heeft gevonden. Ik word meegenomen naar beneden. Ik zie een grote ruimte met kleine ruimtes eromheen. Boeien liggen verspreid. Ketens zitten op verschillende plekken aan de muren.

Dat is toch vreselijk! Ik krijg altijd een heel naar gevoel als ik dit soort plekken bezoek. Het is de historie van een land. Het is de historie die mijn voorvaderen deels veroorzaakt hebben.

Nog meer koloniale gebouwen

Vanaf de rivier heb ik nog zicht op een ander magazijn. Ook uit de koloniale tijd. Je vraagt je dan ook af wat zich hier allemaal heeft afgespeeld. Hoeveel mensen hebben hier geleden? En hoeveel levens zijn hier verwoest? Hoeveel verhalen zijn hier nooit verteld?

Praktische informatie: Bezoek aan Janjanbureh

Hoe lang blijven?

Ik was maar een middag in Janjanbureh – The Gambia. Daarna ging ik snel verder naar Kairoh Garden in Kuntaur. Van daaruit fietste ik naar de stenen cirkels van Wassu. En ik mocht ook de chimpansees op Baboon Island aanschouwen!

Achteraf had ik meer tijd moeten nemen. Janjanbureh verdient minstens een hele dag, misschien zelfs een overnachting. Er is veel te zien. Veel te voelen. Veel te verwerken.

Hoe kom je in Janjanbureh / Georgetown?

Met de lokale bus (zuidroute)

Ik ging aan de onderzijde van de Gambia rivier naar Janjanbureh. Je kunt hier de lokale bus pakken die vertrekt vanaf een busstation nabij Kotu en Kololi. Daar verbleef ik in Bijilo (Baobab Resort). Het was een klein half uurtje rijden met een taxi die ochtend naar het busstation.

De busreis zelf duurt ongeveer 4-5 uur, afhankelijk van stops onderweg. Het is geen luxe, maar wel authentiek. Je zit tussen lokale mensen met hun waar. Kippen, zakken rijst, manden fruit. Het hoort erbij.

Voordelen zuidroute:

• Goedkoop
• Authentieke Gambiaanse ervaring
• Geen veerpont nodig

Nadelen:

• Tijdrovende route
• Oncomfortabel bij volle bus
• Veel stops onderweg

Met gedeelde taxi (noordroute)

De terugweg gingen we met een gedeelde taxi aan de bovenzijde. Deze manier is sneller. Alleen moet je naderhand met de veerboot de Gambia rivier over.

Alle tijd die je bespaart met de reis, ben je weer kwijt aan het wachten op de veerboot. En het varen zelf.

Voordelen noordroute:

• Sneller rijden (minder stops)
• Comfortabeler dan de bus
• Mooie veerbootervaring over de rivier

Nadelen:

• Kan druk zijn bij slechte weersomstandigheden
• Duurder
• Afhankelijk van veerboten

De veerboot: Een avontuur apart

Omdat het weer niet goed was geweest en er veel mensen hadden staan wachten, kwamen er te veel mensen aan boord. We hebben een tijd vastgezeten. Want ja… iedereen mag gewoon aan boord. Dan zien we wel of we overkomen.

Veiligheid is hier soms echt ver te zoeken!

Maar je kunt ook met anderen mee naar de overkant. Er gaan genoeg boten naar de overzijde. Alleen dan kom je tussen allerlei goederen te zitten. Bovenstaande foto was een paar dagen eerder. Toen de boot naar de overzijde helemaal niet ging. We klopten dus bij een andere aan of we mee mochten.

We waren niet de enige, zoals je ziet.

Verblijf nabij Janjanbureh – The Gambia

Tijdens mijn trip in het binnenland verbleef ik bij Kairoh Garden in Kuntaur. Kuntaur is een half uurtje met de bus vanaf Janjanbureh. Deze plek kan ik je echt aanbevelen! Ik had een eigen huisje met een eco toilet en een warme douche. Echt super leuk voor elkaar met een fijne tuin met meerdere zitplekken. Wil je iets goedkoper zitten? Dan hebben ze ook kamers met een gedeelde douche.

Wil jij graag in Janjanbureh verblijven? Kijk dan eens bij Finfoot Logde. Ook een prachtig plekje aan het water waar je heerlijk kan relaxen. Vanuit deze locatie kun je ook makkelijk nog een keer rondlopen op de plekken hiervoor benoemd.

Wat te doen in de omgeving van Janjanbureh

Het was maar een kort avontuur, 3 dagen het binnenland van The Gambia in. Ik zou het, achteraf gezien, langer hebben moeten maken. Met nog een stop ergens onderweg. Het binnenland heeft je veel te bieden qua historie, zoals je ziet in Janjanbureh. Als je doorklikt naar mijn volledige 3 dagen zie je dat het ook qua natuur veel te beleven heeft!

Wil jij liever niet met het openbaar vervoer en alles geregeld hebben? Dat kan, kijk eens voor je opties om een volledige excursie vanaf je hotel te boeken, met overnachting nabij Janjanbureh. Of boek je liever een dagtrip vanaf de kust naar Janjanbureh, Wassu en Baboon Island

Combineer je bezoek aan Janjanbureh met:

Wassu Stone Circles (30 min fietsen vanuit Kuntaur)

• UNESCO werelderfgoed
• Mysterieuze megalithische stenen uit 750-1000 na Christus
• Prachtige fietstocht door dorpjes

Baboon Islands National Park (met de boot te bezichtigen)

• Chimpansee revalidatiecentrum
• Boottocht over de Gambia rivier
• Kans op nijlpaarden en vele vogelsoorten

Kuntaur

• Klein authentiek dorpje
• Uitstekende uitvalsbasis
• Lokaal leven meemaken

Mijn persoonlijke reflectie – Janjanbureh

Een bezoek aan Janjanbureh was een confronterende ervaring. Het confronteerde me met een duister verleden. Met onrecht. Met leed. Ook al zijn de verhalen die lokale gidsen vertellen soms moeilijk te verifiëren. Feit en fictie lopen soms door elkaar. Maar de emotie is echt. De geschiedenis is echt. Het leed was echt.

Voor mij was het een belangrijk deze plek te bezoeken. Om ook daar bij stil te staan. Janjanbureh laat je nadenken over het koloniale verleden. Over de rol van Europa, van onze voorouders. Over de impact die eeuwen later nog voelbaar is. Het is geen vrolijke dagtocht. Maar in mijn ogen is het wel een belangrijke.

Veelgestelde vragen over Janjanbureh / Georgetown

• Waarom heeft de plaats twee namen? De oorspronkelijke naam is Janjanbureh. De Britten hernoemden het naar Georgetown in 1823. Sinds 1995 is de officiële naam weer Janjanbureh, maar lokaal wordt Georgetown nog vaak gebruikt.
• Werden hier echt slaven verhandeld? De regio speelde een rol in de slavenhandel vóór 1807. Georgetown zelf werd in 1823 gesticht als nederzetting voor bevrijdde slaven, ná het slavernijverbod. Lokale verhalen zijn soms aangedikt.
• Heb ik een gids nodig? Niet verplicht, maar sterk aanbevolen. Gidsen hebben toegang tot gebouwen en kunnen de geschiedenis vertellen. Zonder gids zie je alleen buitenkanten.
• Is Janjanbureh veilig? Ja, zeer veilig. Gambianen zijn gastvrij en vriendelijk. Normale voorzichtigheid is voldoende.
• Hoeveel tijd moet ik uittrekken? Minimaal een halve dag voor Janjanbureh zelf. Ideaal is 2-3 dagen voor de hele regio (inclusief Wassu, Baboon Islands, Kuntaur).
• Kan het vanaf de kust in één dag? Technisch wel, maar het wordt een lange dag (10-12 uur onderweg). Beter is minimaal één overnachting zoals ik deed in deze mooie regio.

Wil je meer lezen over mijn Gambia trip?

• Eten bij de lokale bevolking – Resi Rest
• Op de fiets naar de vis van Tanji – The Gambia
• Waarom ik er niet voor koos om alleen te reizen in The Gambia
• Veilig Reizen in The Gambia
• Of bezoek de Himba in Namibie

Zoek je het Afrika van de safaris? Ga dan naar Masai Mara NP in Kenia