De Hanzesteden van Nederland – Verbonden met Europa door het Hanzeverbond
De oorsprong van de Hanzesteden ligt ver achter ons maar nog steeds duidelijk zichtbaar in de Hanzesteden van Nederland. Het is al zo’n 400 jaar geleden dat het Hanzeverbond ontstond en Nederland verbond met Europa. Lees over de unieke Hanzesteden van Nederland en leer over de achtergrond van dit Hanzeverbond.
Bezoek een van de 22 Hanzesteden die Nederland rijk is en bewonder de Gotische bouwstijl waar de straten tot op de dag van vandaag van doordrenkt zijn.
Hanzestad Nijmegen
Het ontstaan van de Hanzesteden in Europa
Door de strategische ligging van de Hanzesteden aan de rivieren en Noord- & Oostzee ontstond er een uniek handelsverbond. De Hanze had als doel om de veiligheid en handel op zee te bevorderen. Er werd in die tijd al veelvuldig handel gedreven tussen diverse landen in Europa. Door lid te zijn van het Hanzeverbond konden boten gezamenlijk varen en was er soms sprake van tolvrijstelling. Hanzesteden vind je in meerdere landen in Europa, bijv. landen in Scandinavië, Polen, Vlaanderen maar ook in Spanje en Portugal.
In Nederland zijn de meeste Hanzesteden in het Oosten gesitueerd, voornamelijk langs de belangrijke wateren zoals de IJssel en de Randmeren (bijv Veluwemeer).
Hanzestad Zutphen
De handel tussen de Hanzesteden
De belangrijkste handelsstroom tussen de Hanzesteden bestond uit artikelen als zout, vis, granen, hout, bier, wijn, laken, bijenwas en pelzen. In de bloeitijd van het Hanzeverbond waren er maar liefst 200 steden aangesloten bij het Hanzeverbond.
Halverwege de 15e eeuw begon de handel te veranderen. De verovering van overzeese koloniën en de producten die daar werden weggehaald werden de nieuwe basis van onze handel. Daardoor verloren de oude Hanzesteden hun belangrijke plek en geleidelijk nam eerst Antwerpen en toen Amsterdam die belangrijke plek over.
Even leek het erop dat Arnhem niet toegelaten werd tot het Hanzeverbod maar toen in 1441 de Arnhemse bestuurder naar Lübeck afreisde is het toch gelukt om Arnhem bij de Hanze aan te laten sluiten. Het Handelsverbond was in die tijd al over zijn hoogtepunt heen maar toch kunnen we Arnhem dus in dit rijtje van Hanzesteden opnemen.
Hanzesteden Bolsward & Stavoren
Over deze twee steden lijkt er onduidelijkheid te zijn of ze nu wel of niet lid zijn geweest van het Hanzeverbond in die tijd. Er wordt vanuit de steden zelf niet veel meer aan gedaan en de strijd lijkt verloren om aan te tonen dat ze ooit lid waren van de Hanze.
Alsnog zijn beide steden natuurlijk prachtig om te zien. De rijke historie van het handelsverleden heeft beide steden goed gedaan.
Hanzestad Deventer
Hanzestad Deventer mag zich al zo noemen sinds 1393. Deventer had een voorname plek binnen het Hanzeverbond en had inspraak tijdens de jaarlijkse vergaderingen in Lübeck.
Deze stad aan de IJssel heeft al sinds jaar en dag mijn hart gevangen. Heerlijk is het om in die mooie stad rond te dolen en weg te dromen bij die Hanze historie die overal nog in doorsijpelt.
Museum De Waag – Hanzestad Deventer
Ik moet binnenkort maar eens weer een bezoekje brengen aan deze prachtige Hanzestad want ik zie dat er een geweldig mooie muurschildering is gemaakt aan de Treurnietsgang. Alleen de naam van de gang vergt al van me dat ik er naartoe moet!
Weet je waar de naam Treurnietsgang vandaan komt? Er was ooit een bewoner aan de (Kleine of Grote) Overstraat die zo heette. Er wordt niet vermeld wat Treurniet gedaan heeft waar hij/zij dit aan te danken heeft.
Hanzestad Doesburg
De historische binnenstad van Doesburg is het bezoeken waard. De stad Doesburg heeft maar liefst 150 monumenten, waan jezelf even in een museum als je ronddoolt door de vele straatjes. Bekijk dan zeker het restaurant wat gevestigd is in De Waag, een pand wat dateert uit 1478.
Stadsbierhuys De Waag – Doesburg
Wist je dat De Waag zelfs de oudste horeca gelegenheid van Nederland is?
Hanzestad Elburg
Elburg is maar een klein stadje aan het Veluwemeer maar heeft des te meer bezienswaardigheden. Denk aan vestingwallen, kazematten en een eeuwenoud klooster. Een bezoek aan Elburg staat genoteerd en hopelijk kan hier snel een mooie foto delen.
Hanzestad Groningen
In de middeleeuwen groeide Groningen uit tot een welvarend handelscentrum. Door de hoge ligging lag het hoog en droog en was het goed te bereiken via de Hondsrug maar ook via het water, het Reitdiep, was Groningen goed bereikbaar. De pakhuizen die nog steeds zichtbaar zijn in de stad lagen in de middeleeuwen vol met graan, wol en huiden die naar verschillende landen werden vervoerd.
In 1229 tekenden 2 Groningse kooplieden een groot handelsverdrag tussen drie Russische vorstendommen en handelaren die op de Oostzee voeren. Dit verdrag bracht veel welvaart voor de stad Groningen met zich mee.
Hanzestad Harderwijk
Het is haast niet voor te stellen dat toen Amsterdam nog maar net bestond Harderwijk al een welvarende stad was. Reeds in 1252 stond Zuiderzeestad Harderwijk al bekend als handelsstad. Tot op de dag van vandaag kun je er meer dan 100 monumenten bewonderen die je terug doen gaan in de oude rijke Hanzetijd.
Een wandeling door Hanzestad Harderwijk mag dan ook niet missen als je op zoek gaat naar de Nederlandse historie van het Hanzeverbond.
Hanzestad Hasselt
Aan het Zwarte Water vinden we deze Hanzestad. Het blijkt een bekend bedevaartsoord te zijn waar twee bedevaartsroutes samen komen nl het Jabikspaad uit Friesland en het Jacobspad uit Groningen. Dit moest ik natuurlijk zien!
Wist je dat Hasselt de oudste gemetselde zeewering van Nederland heeft? De Stenendijk, deze is te vinden aan de rand van Hasselt.
En mijn lijst van te wandelen routes in Nederland is natuurlijk met 2 routes langer geworden: Het Jabikspaad en het Jacobspad
Hanzestad Hattem
Aan de rand van de Veluwe en langs de IJssel vind je het Hanzestadje Hattem. Als Hanzestad werd Hattem in de middeleeuwen al snel een rijke stad toen het tot het Hanzeverbond toetreed. Bescherming was hard nodig in de middeleeuwen en daarom zie je nog steeds terug in de stadsgracht, hoge muren en prachtige poorten die Hattem rijk is.
De kunstenaars Jan Voerman en Anton Pieck hebben beiden Hattem veelvuldig geschilderd. Tot op de dag van vandaag vind je er dan ook het Anton Pieck museum aan de Noordwal 31.
Hanzestad Kampen
Hanzestad Kampen staat bekend om zijn sigaren en de Kamper Kogge. De Kamper Kogge is een middeleeuws zeilvrachtschip, in Kampen hebben ze de reconstructie van een wrak uit 1336.
Kampen leent zich er heel goed voor om een mooie wandeling door de hanzestad met oude pakhuizen, prachtige gevels en mooie muurschilderingen te maken. Door de ligging aan de Zuiderzee werd Kampen Nederlands rijkste stad in de Hanzetijd.
De kleinste Hanzestad van Nederland is Maasbommel. Net als Rijssen had Maasbommel de rol als bijstad. In deze was Maasbomme de bijstad van Nijmegen door de ligging aan een voormalige meander van de Maas. Je vind er geen rijke gevels of pakhuizen aan een haven, de stad stond bekend om de visserij en haar mandenmakers.
Hanzestad Nijmegen
In 1402 wordt Nijmegen een Hanzestad en in 1447 krijgt Nijmegen zelfs een leidinggevende rol binnen de Hanze. Binnen het Hanzekwartier Keulen was Nijmegen de regionale hoofdplaats en de grootte van de handelsomvang was vergelijkbaar met die van Arnhem, Zutphen en Wesel gezamenlijk.
Het prachtige beeld van een oude Hanzestad – Grote Markt, Nijmegen
Over de rivier de Maas voeren de Nijmeegse handelaren in die tijd tot ver in Frankrijk.
Hanzestad Oldenzaal
Een opmerkelijke benoeming tot Hanzestad is Oldenzaal. Een stad die niet aan het water ligt maar aan de grens met Duitsland en zo in verbinding staat met de handelsteden Deventer en Zwolle. Al in 1261 sloot Oldenzaal een handelsovereenkomst met Keulen en Coesfeld. Pas 2 eeuwen later wordt Oldenzaal genoemd in de geschiedenis als Hanzestad.
Oldenzaal kreeg in 1049 marktrechten van Keizer Hendrik III, iets wat in die tijd alleen tot de grote steden toe behoorde. Oldenzaal was een belangrijk religieus centrum en bezat de eerste stenen kerk van Twente, de Plechelmusbasiliek.
Hanzestad Ommen
In 1473 treed ook Ommen toe als een van de Hanzesteden van Nederland. Door de strategische ligging van Ommen aan de Vecht was dit geen vreemde keuze. In die jaren werd er veel Bentheimer Zandsteen uit Duitsland ingevoerd via deze vaarroute.
Wist je dat de stenen van het paleis op de Dam in Amsterdam allemaal via Ommen en de Vecht vervoerd zijn?
Toch is het niet zo als bij de meeste Hanzesteden dat er een mooie haven is met statige koopmanshuizen en grote pakhuizen. Als ik aan Ommen denk komen bij mij eerder de verhalen van Krishamurti naar boven en die interessante achtergrond in het begin van de 20e eeuw.
Hanzestad Rijssen
Ook Rijssen trad toe tot het Hanzeverbond rond 1350. Toch wordt dit in Rijssen niet vermeld op de zuilen die de geschiedenis van Rijssen vertelt.
De middeleeuwse stad kreeg in 1243 al stadsrechten en als Hanzestad kreeg het de titel bijstad van Deventer. Rijssen ligt namelijk aan de Regge die een handelsroute was richting Zwolle en Kampen. In Rijssen vind je geen grote pakhuizen of een indrukwekkende haven.
Hanzestad Roermond
Ook Roermond was een welvarende Hanzestad. Roermond werd pas in 1441 lid van de Hanze. Maar uit allerlei gegevens blijkt dat er al wel eerder contacten waren, tussen 1350 en 1400 was de handel van Roermond met de Hanze op zijn hoogtepunt. Waar bestond die handel uit? Roermondse stoffen werden verkocht in Deventer, Kampen, Dortmund, Osnabrück, Hamburg en Lüneburg.
Vlaanderen leverde betere stoffen maar de stoffen van Roermond hadden een goede tweede plek. In Hanzestad Roermond maakten ze stof van wol van eigen schapen en van schapen uit Engeland.
Hanzestad Tiel
Tiel behoort tot de top 10 van de oudste hanzesteden van Nederland. Tiel was voordat de Hanze er was al een belangrijke handelsstad. Hanzestad Tiel had al vroeg tolrecht en een eigen munt. Deze munten worden tot ver in Scandinavië en Rusland terug gevonden.
Tiel en Nijmegen werden ongeveer gelijktijdig lid van de Hanze.
Hanzestad Venlo
Vanuit de Middeleeuwen was Venlo al een belangrijke handelsstad door de gunstige ligging aan de Maas. In 1481 werd Venlo lid van de Hanze. Venlo was ook voor bezetters daardoor een interessante stad en is zodoende Spaans bezet geweest maar ook Frans bezet. Door deze bezettingen is er een smeltkroes van culturen ontstaan in de straten van Venlo. Het pronkstuk uit deze handelstijd is het oude stadhuis aan de Markt 2.
Hanzestad Zaltbommel
In de 15e en 16e eeuw behoorde ook vestingstad Zaltbommel aan de Waal tot het machtige netwerk van de Hanze. Zaltbommel heeft een prachtig stadskasteel binnen de muren van de oude stad. Deze is gebouwd door de bekende Maarten van Rossum (Rossem). En dan hebben we het over de Gelderse legeraanvoerder en waar het Maarten van Rossumpad wat Nederland doorkruist naar is vernoemd.
Hanzestad Zutphen
Hanzestad Zutphen wordt vanaf de 13e eeuw benoemd als een van de Hanzesteden van Nederland. Tot op heden draagt het wapen van de stad Zutphen de symbolen van een Hanzestad namelijk het ankerkruis.
Hanzestad Zutphen is een van de oudste steden van Nederland en al 1700 jaar continue bewoond. Nijmegen staat op 1 in dit rijtje, Deventer op 4 en Zutphen heeft plaats 5.
Hanzestad Zwolle
De Hanzestad Zwolle kreeg in 1230 stadsrechten en trad in 1407 toe tot het Keulse kwartier van de Duitse Hanze. Als Hanzestad beleefde Zwolle in de 15e eeuw haar Gouden Eeuw. En dat zien we in het straatbeeld terug.
Wat een interessante historie als je het zo op een rijtje ziet staan, de hanzesteden van Nederland. Rijk en welvarend waren de handelaren van Nederland, in de Hanzetijd maar daarna ook in de VOC tijd.
Van die VOC tijd heb ik in verschillende landen de historie gezien. ‘Wij’ zijn bijv in India, Maleisië, Indonesië en Sri Lanka geweest en daar onze voetafdrukken achter gelaten samen met onder andere de Portugezen en Britten.
Nog geen reacties