Killing Fields bezoeken Cambodja: Een confronterend maar onvergetelijk bezoek

Wanneer je door Cambodja reist, kom je niet om een bezoek aan de Killing Fields en het Tuol Sleng museum heen. Deze plekken confronteren je op harde wijze met de gruwelijke geschiedenis van de Rode Khmer onder Pol Pot. In dit artikel neem ik je mee in mijn persoonlijke ervaring en geef ik je alle praktische informatie voor jouw bezoek.

Het moment dat het echt tot me doordrong

Eind 2012 reisde ik door Cambodja. Tijdens mijn reis begon ik me te verdiepen in de verschrikkingen die de Rode Khmer had aangericht. Welke gruweldaden waren er allemaal gepleegd? De namen Pol Pot en Khmer Rouge had ik natuurlijk wel eens voorbij horen komen, maar ik had nooit echt de tijd genomen om er dieper in te duiken.

In Phnom Penh las ik krantenartikelen over slachtoffers en rechtszaken die zelfs tijdens mijn bezoek nog liepen. Toen viel het kwartje pas echt. Dit is nog maar zo kort geleden gebeurd. Pol Pot en het Rode Khmer was aan de macht van 1975 tot 1979. Zelf ben ik geboren in 1974. Dat betekent dat ik al leefde toen deze verschrikkelijke dingen plaatsvonden. Ik kon het me maar moeilijk voorstellen.

In Nederland staan we elk jaar stil bij de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging. Maar een vergelijkbare genocide heeft zich in 1975 afgespeeld in Cambodja. Mensen die niet aan het ideaalbeeld van Pol Pot en de Rode Khmer voldeden, werden opgepakt, gemarteld en uiteindelijk vermoord.

Tip: Een combitour Killing Fields en Tuol Sleng geeft waardevolle context bij deze emotionele plekken en helpt je de geschiedenis beter te begrijpen.

De verschrikkelijke cijfers

Om een beeld te krijgen van de omvang van de gruwel, helpen deze cijfers:

• Het Khmer Rouge regime heerste 4 jaar (1975-1979)
• 20.000 massagraven werden ontdekt
• 1.386.734 slachtoffers zijn geïdentificeerd in die graven
• 1,7 tot 2,5 miljoen slachtoffers vielen er in totaal door het regime

Door dit bezoek besefte ik ook dat dit soort verschrikkelijke dingen nog altijd gebeuren. Het gaf me een ongemakkelijk gevoel. Je ziet de beelden natuurlijk op het nieuws, maar op een gegeven moment bouw je daar een soort immuniteit voor op. Dat is uiteraard uit zelfbescherming. Je ziet het maar je kunt er niets aan doen, het gebeurt gewoon.

Geschiedenis Rode Khmer in het kort

De Rode Khmer (Khmer Rouge) onder leiding van Pol Pot nam in 1975 de macht over in Cambodja. Hun doel was een agrarische communistische utopie te creëren. Dit leidde tot:

• Evacuatie van alle steden
• Afschaffing van geld, religie en familie
• Moord op intellectuelen, leraren, artsen
• Dwangarbeid op het platteland
• Systematische uitroeiing van etnische minderheden

Velen stierven door honger, uitputting, ziekte of werden systematisch vermoord op plaatsen zoals de Killing Fields van Choeung Ek.

Mijn bezoek aan Choeung Ek – De Killing Fields Cambodja

De reis erheen

Het was een mooie dag. Ik stapte in een tuktuk en liet me naar Choeung Ek brengen, zoals de Killing Fields officieel heten. Ze liggen net buiten de stad Phnom Penh. De route voerde me door het drukke verkeer naar de buitenwijken, waarna we door de rijstvelden reden en ik het Cambodjaanse landschap aan me voorbij zag trekken.

Het Memorial – een zee van schedels

Bij aankomst bij het museum, want dat is het tegenwoordig, kreeg ik een koptelefoon en een boekje met uitleg en een plattegrond. Ik kon zelf rondlopen en bij elk nummer op de kaart drukte ik het bijbehorende nummer in op mijn audiogids om de informatie te horen.

Het eerste wat opvalt is het hoge, vierkante gebouw. Gebouwd om alle slachtoffers te herdenken die hier zijn gevallen. Wat je ziet is overweldigend: ontzettend veel schedels van de slachtoffers, zichtbaar achter glas. Ook zie je veel kleding en persoonlijke spullen liggen.

Op de begane grond liggen de kledingstukken en bezittingen die zijn teruggevonden. Op alle andere verdiepingen zie je de duizenden schedels die zijn opgegraven, verdieping na verdieping.

De stem van een overlevende

Terwijl ik verder liep over het terrein, hoorde ik via de audiogids het verhaal van iemand die het had overleefd. Ik hoorde een man spreken over de afschuwelijke dingen die hij had meegemaakt en doorstaan. Het werd vertaald in het Engels, maar ondertussen hoorde je ook zijn stem erachter.

Het was ongelooflijk indrukwekkend. Ik kreeg het er koud van. Op de plek staan waar die verschrikkelijke daden echt hebben plaatsgevonden, terwijl je de stem hoort van iemand die het heeft overleefd. Dit gevoel is onbeschrijflijk, het grijpt je bij de keel.

Op verschillende plekken waar je langsloopt, krijg je beschrijvingen van de martelingen die daar zijn uitgevoerd. Mensen werden vermoord door ze dood te slaan met een schep of ander werktuig. Kennelijk was het te duur om echte wapens aan te schaffen. Het leed is enorm geweest. Het is echt niet te bevatten.

De Killing Tree – het dieptepunt

Op een gegeven moment stond ik bij een boom: de Chankiri Tree, ook wel de Killing Tree genoemd. Er hingen honderden gekleurde lintjes aan. Het verhaal dat bij deze boom hoort is onvoorstelbaar zwaar.

Tegen deze boom werden kleine kinderen en baby’s doodgeslagen. Ik werd er letterlijk misselijk van. Ik stond bij die boom en probeerde me voor te stellen hoeveel bloed hier heeft gevloeid. Direct naast de boom was een stuk afgezet waar talloze botresten en kledingrestanten waren gevonden.

Kledingstukken die uit de grond komen

Over het hele terrein zie je kuilen die als massagraf hebben gediend. Het bizarre is: over het hele terrein komen nog steeds kledingstukken uit de grond. Door weer en wind blijft dit materiaal naar boven komen. Er ligt zoveel, zo onvoorstelbaar veel. Er is ook al heel veel geborgen, maar nog steeds ligt er meer.

Sommigen beweren dat dit stukje geschiedenis van de Rode Khmer niet authentiek is. Dat de kleding die hier ligt niet uit die periode stamt en dat alles nagebootst zou zijn. Maar zelfs als dat waar zou zijn: de martelingen zijn hier gebeurd, op precies deze plek. Je kunt het gewoon niet bevatten. Zo heftig.

Tussen het groen zie je overal verschillende kledingstukken uit de grond steken. Deze komen door de natuurlijke processen steeds weer naar de oppervlakte.

Tuol Sleng – Former Office S-21 {#tuol-sleng}

Van school tot martelcentrum

Na dit emotionele bezoek bracht mijn tuktukchauffeur me naar Former Office S-21, tegenwoordig beter bekend als Tuol Sleng. Dit was oorspronkelijk een gewone school die door het regime van Pol Pot werd ingenomen om gevangenen vast te houden. Hier hebben de meest afschuwelijke martelingen van de Rode Khmer plaatsgevonden.

Het bezoek is minstens zo indrukwekkend als de Killing Fields zelf. Er hangen ontzettend veel foto’s van slachtoffers en je kunt veel documentatie lezen over hun afgelegde verklaringen.

Gezichten die je niet vergeet

De foto’s van de gevangenen vergeet je niet meer. De uitdrukking op al die gezichten. De horror die ze al hadden gezien, of juist wat hen nog te wachten stond. Het snijdt door je ziel.

Toch werden zij verdacht van verzet tegen het regime. Door de gruwelijke martelingen bekenden ze vaak precies wat de ondervragers wilden horen. Daarna werden de gevangenen naar de Killing Fields vervoerd om daar te worden vermoord. Velen zijn echter al in Tuol Sleng zelf overleden aan de verschrikkingen die hen werden aangedaan.

De school zoals hij was – Former Office S21

Toen het regime in 1979 eindigde, waren er nog een paar overlevenden in de school. Daarnaast werden er enkele overledenen gevonden die nu een waardig graf op het terrein hebben gekregen. De school ziet er nog uit zoals hij er toen uitzag. In veel lokalen staan de bedden waar de martelingen hebben plaatsgevonden, kale metalen bedden met kettingen.

De cellen – donker en benauwend

In het tweede gebouw zijn de cellen te zien. Dit gebouw is omringd met prikkeldraad. De cellen zijn gemaakt van hout of van steen en ijzer. Ze zijn buitengewoon klein en donker, zonder enige voorziening. Er stond alleen een emmer en er hing een ketting waaraan de gevangene vastzat.

De stenen en ijzeren cellen bevinden zich op de begane grond. Een verdieping hoger waren ze van hout gemaakt.

Het besef begon in te dalen… Ik heb er een hele tijd rondgelopen. Ik werd er echt misselijk van. Zoveel ellende, zoveel horror, en zo verschrikkelijk kort geleden.

Wat me het meest raakte: veel mensen die ik op straat zag lopen in Phnom Penh, van mijn leeftijd of ouder, hadden dit zelf ook meegemaakt. Zij hadden dit aan den lijve ondervonden. Het is werkelijk niet te bevatten.

Praktische informatie voor je bezoek

Openingstijden en toegangsprijzen

Choeung Ek (Killing Fields)

• Dagelijks geopend van 08:00 tot 17:30 uur
• Toegang: €5,50 per persoon
• Audiogids: inbegrepen bij de entree

Tuol Sleng Museum (S-21)

• Dagelijks geopend van 08:00 tot 17:00 uur
• Toegang: €4,50 voor volwassenen
• Audiogids: €3 extra (zeker de moeite waard)

Hoeveel tijd plan je in?

• Choeung Ek: Reken op minimaal 2 uur
• Tuol Sleng: Plan 1,5 tot 2 uur in
• Beide locaties: Een halve dag minimaal, liever een hele dag met pauzes

Wat trek je aan en hoe gedraag je je?

• Bedek je schouders en knieën, dit is een teken van respect
• Spreek zacht en gedraag je respectvol
• Fotograferen mag, maar wees er tactvol mee
• Besef goed: dit zijn geen toeristische attracties maar herdenkingsplaatsen

Vanuit Phnom Penh:

Vervoer (Tuktuk):

• Killing Fields retour: €13
• Beide locaties (Tuol Sleng + Killing Fields): €19
• Private tour: €30-45 per persoon
• Boek hier een tour met een gids

De Killing Fields Cambodja liggen ongeveer een halfuur rijden vanaf het centrum. Tuol Sleng bevindt zich in de stad zelf en is makkelijker te bereiken.

Overnachten in Phnom Penh

Ik raad aan om minimaal 2 tot 3 nachten in Phnom Penh te blijven. Dan heb je ook tijd voor andere bezienswaardigheden zoals het Royal Palace en de gezellige Riverside.

Bekijk hier de beste accommodaties in Phnom Penh voor elk budget.

De buurt rond Riverside en BKK1 zijn ideaal voor goede restaurants en uitgaansgelegenheden.

Bekijk ook deze populaire opties eens:

• Budget: Mad Monkey Hostel, Onederz
• Middenklasse: Khmer Surin Guesthouse, The Peninsula, The Frangipani ( waar ik verbleef)
• Luxe: Pavilion Hotel, Raffles Hotel Le Royal, Plantation Urban Resort & Spa

Veelgestelde vragen – FAQ

• Is dit bezoek geschikt voor kinderen?
  Vanwege de uiterst confronterende beelden en verhalen adviseer ik eigenlijk wel een minimumleeftijd van 16 jaar. Het is emotioneel zwaar, zelfs voor volwassenen. Bedenk goed in welke vorm en of je dit aan je kinderen wilt blootstellen.
• Moet ik een gids boeken of is de audiogids voldoende?
  De audiogids bij Choeung Ek is zeer compleet en informatief. Voor extra context en de mogelijkheid om vragen te stellen, voegt een gids wel degelijk waarde toe. Bij Tuol Sleng kan een gids je helpen de vele informatie te verwerken.
• Kan ik beide plekken op één dag bezoeken?
  Ja, dat is zeker mogelijk. Veel bezoekers doen dit. Start vroeg met Tuol Sleng in de stad, en bezoek daarna de Killing Fields. Let wel: het is emotioneel behoorlijk zwaar. Een combitour regelt alles voor je.
• Mag ik fotograferen?
  Ja, fotografie is toegestaan. Wees wel respectvol, vooral bij de schedels en tegenover andere bezoekers die emotioneel zijn. Op sommige plekken wordt gevraagd om niet te fotograferen, respecteer dat.
• Wanneer vond de genocide plaats?
  Het regime van de Rode Khmer onder Pol Pot duurde van april 1975 tot januari 1979. In die vier jaar kwamen 1,7 tot 2,5 miljoen mensen om het leven – bijna een kwart van de bevolking.

Mijn persoonlijke conclusie

Het bezoeken van de Killing Fields en Tuol Sleng is geen pretje, maar het is wel een ervaring die je nooit meer vergeet. Het dwingt je om stil te staan bij de gruwelen waartoe mensen in staat zijn. Maar ook bij de veerkracht van degenen die het hebben overleefd en het belang van herinneren.

Deze plekken zijn geen toeristische attracties in de klassieke zin. Het zijn belangrijke herdenkingsplaatsen die ons herinneren aan het feit dat genocide geen ver-van-mijn-bed-show is. Het gebeurde hier nog maar 50 jaar geleden. En het gebeurt nog steeds, overal ter wereld.

Als je naar de Killing Fields Cambodja gaat, neem dan de tijd voor dit bezoek. Het is emotioneel zwaar, misschien wel het zwaarste deel van je reis. Maar het is essentieel om het Cambodjaanse volk en hun geschiedenis werkelijk te begrijpen.

Wil je meer lezen over Cambodja?

• Drijvende Stad op het Tonle Sap meer
• Angkor Wat Bezoeken – Cambodja
• Freedom Island – Koh Rong Samloem
• Wat te doen nabij Pakse – Laos
• Vierduizend Eilanden – Si Phan Don – Laos

Of ga tuben of kayakken in Vang Vieng